Lideri u regionu – Pismo premijeru Dušku Markoviću
Smanjenje zarada ljekara zbog višegodišnjeg pada standarda, zbog povećanja životnih troškova pokazatelj je odnosa institucija ne samo prema ljekarima već prema zdravlju stanovništva.
Ukupna inflacija od sticanja nezavisnosti 2006. godine do 2019. godine u Crnoj Gori prema podacima Zavoda za statistiku Crne Gore iznosila je 33%. U istom periodu prosječna zarada u državi rasla je sa 282 € iz 2006. godine na sadašnjih 513 € odnosno 81.5 %. Za isti period zarade ljekara porasle su samo 10%. Uzimajući u obzir inflaciju ovo znači da su zarade ljekara od 2006. godine zapravo preterpjele pad za čak 23%.
U posljednjoj deceniji gotovo sve zemlje Balkana, osim Crne Gore, uložile su napor da osim minimalne cijene rada uvećaju i zarade nosilaca posla u zdravstvu. U odnosu na zemlje u okruženju zarade crnogorskih ljekara su najniže, što jednom „lideru u regionu” i zemlji kandidatu za članstvo EU sa najviše otvorenih poglavlja u pristupnim pregovorima, nikako ne priliči.
Tako na primjer, u susjednoj Srbiji koja ima BDP po glavi stanovnika 5,900 USD, što je 25% manje od BDP Crne Gore u 2017. godini (7,783 USD), zarade ljekara su uvećavane 15% dok se drugo povećanje očekuje krajem ove godine, čime će uveliko premašiti primanja naših ljekara. Osnovna zarada ljekara u Srbiji iznosi 2 prosječne u toj zemlji, dok crnogorskog ljekara iznosi od 1,07- 1.4 prosječne zarade. Troškovi života u Srbiji značajno su niži nego u Crnoj Gori, u prosjeku oko 25%. Samo troškovi za električnu energiju niži su za oko 40%, a znatno jeftiniji su i prehrambeni proizvodi, motorna vozila, uslužni sektor, benzin… Takođe, u susjednoj Srbiji, poslije dežurstva u ZHMP ljekari dobijaju 3 slobodna dana, dok je svaki osmi sat beneficiran. U Crnoj Gori ljekari često ne dobijaju ni 2 zakonom propisana slobodna dana, niti jedan beneficirani minut. U Srbiji dežurne psihijatrijske klinike imaju 20% bonusa zbog otežanih uslova rada, dok je u Crnoj Gori bonus od 15% ukinut. Primjera je dosta…
Na Kosovu, čiji je bruto domaći proizvod po glavi stanovnika 3,947 USD, doktorske zarade su dvostruko veće nego u Crnoj Gori čiji je BDP 7,783 USD po glavi stanovnika. Teško će i najbolji finansijski analitičar uspjeti da objasni zašto ljekar specijalista u Crnoj Gori ima osnovnu zaradu od 640 €, a isti takav na Kosovu punih 1.195 €, te kako doktor medicine bez specijalizacije na Kosovu ima čak 200 € veću osnovnu zaradu od specijaliste u Crnoj Gori.
Doktor medicine u BiH ima osnovnu zaradu u iznosu od 882 € dok osnovna zarada njegovog kolege specijaliste iznosi 1,115 €.
Šta reći o Rumuniji koja je uprkos kritikama Evropske komisije i Međunarodnog monetarnog fonda, ogromnom skupštinskom većinom pozicije i opozicije povećala zarade ljekarima sa 1,000 € na nestvarnih 2,700 €. Istom odlukom i medicinske sestre dobile su uvećanje zarada sa 570€ na 900€.
Slovenački i hrvatski ljekari već decenijama imaju zarade koje su u prosjeku 3-4 puta veće u odnosu na kolege u Crnoj Gori.
Pored svih navedenih činjenica, svjedoci smo da je retorika Vlade već 10 godina oprečna ovim činjenicama. U sektoru zdravstva Vlada ne planira povećnje zarada minimum naredne 3 godine. Takođe, svakodnevno slušamo i dezinformacije da Vlada izdvaja značajna budžetska izdvajanja za zdravstvo. Koliko su “značajna” ova sredstva svjedoči i sam direktor FZO koji je u više navrata izjavio da su ona nedovoljna za osnovno funkcionisanje zdravstva.
Ulaganje države u crnogorsko zdravstvo iznosi 5,17 % BDP-a što predstavlja najmanje ulaganje u Evropi. Navedena budžetska izdvajanja su čak 20% manja u odnosu na ulaganja (u odnosu na BDP) od prije 10 godina. Kada se izdvajanju države za zdravstvo doda “izdvajanje iz džepa” za zdravstvenu zaštitu u privatnom sektoru koja iznose dodatnih 100. miliona €, dolazimo do procenta ukupnog izdvajanja za zdravstvo u Crnoj Gori od 7,7% BDP-a.
Prethodnu deceniju troškovi liječenja značajno su prebačeni na građane koji zbog lošeg javnog zdravstva usluge plaćaju privatnim zdravstvenim ustanovama u procentu od čak 35% ukupnih ulaganja što je dvostruko više od prosjeka EU. I sa ovako nepovoljnom strukturom ulaganju u zdravstvo, da bi dostigla nivo prosječnog ulaganja na nivou EU (9,9% BDP-a) ili jedne Srbije (10,3 % BDP-a), Crna Gora, ne samo da nema prostora za racionalizaciju, već mora godišnje izdvajati dodatnih 101,5 miliona €!
Nažalost sve su učestalije izjave političara da Crna Gora previše ulaže u svoj zdravstveni sistem i da ne dobija zadovoljavajući nivo usluga na koji način se očigledno javnost priprema za privatizaciju javnog zdravstva.
Sa druge strane, može se primijetiti da zvaničnici nijesu niti racionalni niti samokritični kada je riječ o njihovoj neracionalnoj potrošnji koja se ogleda u servisiranju njihovih telefona, potrošnji goriva, kupovini automobila, netransparentnoj dodjeli stanova, troškovima reprezentacije i subvencija i regresivnog oporezivanja “biznismena” koji su nerijetko najbogatiji crnogorski građani.
Podsjećanja radi mala Crna Gora ima čak 4.000 službenih vozila, dok jedna Njemačka od 80 miliona stanovnila ima 1.000 istih, budžet za gorivo je 8,9 miliona €, za službena putovanja troši se 5,9 miliona €, za usluge prevoza 1,9 miliona €, dok su neprecizirane ostale usluge u 2017. iznosile 11 miliona €. Sve ovo govori u prilog činjenice da novca za zarade ljekara itekako ima ali da to nije prioritet Vlade Crne Gore. Podsjećanja radi za povećanje zarada svih ljekara u neto iznosu 300€ budžet Crne Gore koštalo svega oko 10 miliona €.
Strategija Vlade o optimizaciji radnih mjesta će očekivano imati efekta i napraviće se uštede koje se mogu usmjeriti na prioritete od kojih, jedna od njih mora biti i javno zdravstvo. Ukoliko pak Vlada ne želi ovaj problem rješavati institucionalno kroz socijalni dijalog sa ljekarima svjesno gura svoje ljekare da na druge, sigurno manje popularne načine, ostvaruju svoja prava. Kakva će se poruka poslati svim pacijentima, građanima Crne Gore, ako Vlada još jednom odluči da zatvori oči pred odlaskom doktora iz javnog zdravstvenog sistema, kada shvate da svoje liječenje ne mogu platiti, ostaje da se vidi.
Sindikat doktora medicine
dr Milena Popović Samardžić
